PERTANIAN - Lampiran 1
|
PELBAGAI TANAMAN |
|
BUNGA ROSELLE (Dipetik dari Majalah Kesihatan – Rapi Bil. 133 1 Februari 2010) Bunga Roselle atau nama saintifiknya Hibiscus Sabdariffa l, nama ini berbeza di setiap negara seperti bunga rosella (Indonesia), zuring (Belanda), oseile rouge (Perancis) atau karkadeh (Sudan). Pohon roselle tumbuh daripada biji atau benih yang mempunyai ketinggian sehingga mencapai 3-5 meter dan mengeluarkan bunga hampir setiap tahun. Ia berwarna cerah, kelopak bunga berwarna merah gealp dan agak tebal. Walaupun berbeza nama tetapi khasiatnya dan manfaatnya tetap sama. Contohnya:- Kelopak Bunga Daun Muda Biji Khasiat Roselle Berikut khasitat yang terdapat pada Roselle.
|
|
KEAJAIBAN HERBA Herba ialah tumbuhan yang ditanam dan diproses untuk dimanfaatkan dalam berbagai-bagai kegunaan. Ia sering digunakan sebagai bahan dalam masakan, barang kosmetik, haruman, perisa dan penjagaan kesihatan. Namun, kegunaannya yang biasa dan paling popular masih terletak pada ciri-ciri penyembuhannya. Ia digunakan sama ada sebagai ubat herba, salap, ubat-ubat berasaskan herba atau dalam makanan kesihatan. Dari segi perubatan pencegahan dan rawatan penyakit, memang sudah berzaman herba digunakan. Kegunaannya dalam penjagaan kesihatan telah dicatatkan dalam pengubatan Ayurveda (sistem pengubatan tradisi India) dan farmakopeia Cina hampir 5,000 tahun yang lalu. Di Mesir, herba ditanam dalam taman-taman yang ada kaitan rapat dengan rumah ibadah 4,000 tahun yang lalu. Mandian herba dan wangi-wangian daripada kemenyan/setanggi amat popular di awal tamadun orang-orang Mesir, Rom dan Grik. Dari segi sejarah dan kebudayaan Melayu pula, herba bukan sahaja digunakan dalam pengubatan, tetapi ia juga dimakan sebagai ulam. Ulam dianggap sayuran tradisi yang penting dalam diet harian. Ia dimakan segar, dicecah dengan sambal belacan/sos lain atau dicelur. Dipercayai, ulam dapat menguatkan tubuh dengan meningkatkan sistem imun dan pencernaan. Dalam keadaan ini, ulam dimakan sebagai ubat pencegahan. Lazimnya, segala jenis ulaman dipercayai dapat menyegar dan mempermuda kulit. Ia popular di kalangan wanita sebagai bahan awet muda. Seiring dengan perkembangan ubat-ubatan moden, tiruan dan antibiotik pada awal abad ke-19, herba kekal dengan peranannya yang penting dalam penjagaan kesihatan. Di negara yang ramai penduduknya seperti India dan China, iaitu mencecah angka 1 bilion, jenis terapi yang utama masih lagi dalam bentuk tumbuh-tumbuhan atau ekstraknya. Sistem pengubatan Cina menggunakan lebih 80% bahan tumbuh-tumbuhan dalam ubat-ubatannya. Di Amerika Syarikat juga, produk tumbuh-tumbuhan masih merupakan sumber penting dalam pengskripsian ubat-ubatan walaupun bahan sintetik menguasai pasaran. Lebih kurang 25% preskripsi yang dikeluarkan oleh farmasi di negara itu dari 1959-1980 mengandungi ekstrak tumbuh-tumbuhan. Mengikut anggaran WHO (Pertubuhan Kesihatan Sedunia), hampir 80% penduduk dunia bergantung pada rawatan secara tradisi. Bilangannya semakin bertambah termasuklah daripada golongan yang muda. Dalam tempoh 15 tahun yang lalu, seluruh dunia terutamanya negara maju dilanda gelombang berbalik ke bahan semula jadi. Bahaya dan keracunan yang berkaitan dengan penggunaan ubat dan antibiotik sintetik secara sembarangan, telah menyedarkan Barat dan Timur hakikat penggunaan ubat-ubatan ke arah kehidupan semula jadi yang lebih sihat dan selamat. Di negara barat kecenderungan ke arah kehidupan yang lebih alamiah dan menyeluruh telah mencetuskan kewujudan kedai makanan kesihatan yang menjual pelbagai ekstrak dan teh asli dengan banyaknya. Di timur Eropah, perubatan tradisional telah digabungkan dengan perubatan moden yang mengandungi 60% tumbuh-tumbuhan yang digunakan dalam preskripsi. Prospek herba Herba digunakan dengan meluas dalam pelbagai jenis produk. Daripada pengubatan tradisional hingga ke ekstrak yang mengandungi bahan aktif yang standard, hinggalah produk kimia yang tulen digunakan dalam ubat-ubatan. Herba juga digunakan dalam industri makanan, minuman, perisa dan wangi-wangian, minuman, perisa dan wangi-wangian. Yang paling banyak mengaut keuntungan ialah industri farmasi dan makanan kesihatan. Dari awal abad ke 19, tanaman herba telah merevolusikan dunia pengubatan. Selain mempunyai nilai ringgit, nilai sebenar herba terletak pada ciri-cirinya yang dapat melegakan kesengsaraan manusia dan bilangan manusia yang dapat diselamatkan oleh tumbuh-tumbuhan ubatan sepanjang zaman. Di Malaysia, kekayaan kita sebenarnya terletak pada kepelbagaian biologi flora dan faunanya. Sebagai sebahagian daripada hutan hujan tropika, kawasan ini dianggap sebagai yang paling berevolusi dan kaya dengan 20,000 spesies tumbuhan. Dipercayai ia belum tersentuh sejak zaman air batu dan memenuhi kawasan seluas 19.12 juta ha. Kini terdapat sebanyak 2,000 spesies tumbuh-tumbuhan yang dilaporkan mempunyai nilai perubatan dan jumlah ini merupakan khazanah kimia yang sangat berharga yang boleh dimanfaatkan untuk penjagaan kesihatan. Industri Malaysia masih diperingkat awal. Kebanyakan herba yang digunakan dimport dan China, Indonesia dan India. Melalui tinjauan etnobotanikal dan hasil kajian daripada farmakologi dan ujian klinikal, beberapa jenis herba yang dianggap berpotensi untuk dikomersialkan telah dikenalpasti seperti pegaga (cantella asiatica), hempedu bumi (andrographis paniculata), kemangi (ocimum sanctum), dukung anak (phyilanthus niruri) dan banyak lagi. (Dipetik dari majalah Agromedia Bil. 7/1999). Senarai Herba yang Berpotensi di Malaysia
Di sini dirangkaikan ke beberapa laman web mengenai herba, jenis-jenis dan fungsinya:-
|
|
LIMAU BALI MELOMAS Limau bali merupakan limau yang dapat tumbuh dengan baik dan tidak menghadapi saingan daripada negara-negara pengeksport limau. Limau boleh dibahagi kepada tiga kumpulan:-
Penemuan Varieti Limau Bali MELOMAS Sebagai pusat sumber genetik tanaman limau, negara kita kaya dengan pelbagaian genetik limau bali dan jenis-jenis limau lain. Oleh sebab ini, kultivar limau bali boleh dibaiki untuk tujuan ekport. Manakala varieti baru boleh dibangunkan dengan agak cepat daripada janaplasma ini. Pokok daripada biji benih yang ditanam di persekitaran rumah atau tumbuh liar kesemuanya pokok unik dan berpotensi yang boleh dieksploitasi bagi pemilihan varieti yang baik. Mutu buah MELOMAS
Amalan Kultur Dapatkan mata tunas yang disahkan bersih daripada penyakit dan cantumkan kepada pokok penanti jenis Swingle citrumelo atau Troyer citrange. Jarak tanaman pokok cantuman ialah 6m x 7m. Bagi pokok tut dan pokok yang dicantum pada pokok penanti cergas, jarak tanaman ialah 7m x 8 m. Jadualkan masa pembungaan supaya pokok mengeluarkan hasil pada waktu permintaanya baik seperti musim perayaan Tahun Baru Cina dan perayaan Kuih Bulan. Ini dapat dilakukan dengan mengaruh pembungaan pada bulan Julai/Ogos untuk perayaan Tahun Baru Cina dan bulan Mac/April untuk perayaan Kuih Bulan. Pengaruhan bunga untuk musim pengutipan pertama boleh dicapai dengan memangkas pokok. Misalnya untuk perayaan Kuih Bulan, pokok dipangkas selepas buah dikutip untuk perayaan Tahun Baru Cina. Seterusnya pokok akan mula berbunga pada bulan Mac. Masa yang diambil dari berbunga hingga buah dikutip ialah 5 1/2 bulan. Buah akan dikutip pada bulan September iaitu musim perayaan Kuih Bulan. Apabila memangkas, semua ranting yang telah berbuah, ranting mati dan berpenyakit dibuang. Untuk musim pengutipan kedua, pembungaan untuk pengutipan perayaan Tahun Baru Cina bermula pada bulan Julai/Ogos. Tiada pemangkasan dilakukan kerana buah sedang membesar untuk pengutipan pada bulan September. Selepas memangkas, baja organik (tahi ayam) ditaburkan pada kadar 3 kg (pokok muda) hingga 30 kg (pokok melebihi 6 tahun). Baja sebatian dan batu kapur magnesium dibekalkan dari semasa ke semasa. Pada musim berbunga, racun kimia digunakan untuk mengawal kanker bakteria, penyakit samar, antraknos, koya, teritip, pengorek buah, lalat buah dan pelombong daun. Apabila mencapai saiz sebesar bola golf, penjarangan buah dilakukan dan hanya sebiji buah ditinggalkan pada setiap dahan hujung. Buah kemudian dibungkus dengan kertas setebal dua lapisan. Buah boleh dipetik 5 1/2 bulan selepas berputik. Pada tahap ini buah limau bali cukup matang dan sesuai untuk dipasarkan. Pada kematangan ini buah limau bali telah mencapai tahap kemanisan yang sesuai dengan jumlah pepejal larut lebih kurang 10% dn pH 6.0. Jumlah pepejal larut limau bali Melomas lebih baik daripada Tambun Manis. Limau Bali Melomas boleh disimpan selama 4 minggu pada suhu 14-15oC tanpa menjejaskan mutu dan citarasanya. Semasa penyimpanan kulit buah limau bertukar warna menjadi sedikit kekuningan. Buah limau bali Melomas juga sesuai untuk pemprosesan minimum memandangkan buah ini besar, mahal dan remeh untuk mengupas dan membersihkannya. Setelah dibuang kulit, ulas-ulas limau bali boleh dibungkus dalam bekas propilena dan disimpan pada 2-5oC selama 3 minggu. Kulit limau bali boleh juga diproses menjadi halua, jeruk dan dijadikan snek. Bahan tanaman Melomas atau cantuman boleh didapati di MARDI dengan harga RM8.00 (tut) dan RM10.00 (cantuman). (Dipetik dari majalah Agromedia Bil. 5/1999). |
|
KUNYIT
|
|
PEGAGA Pegaga telah lama digunakan sejak kurun ke-17 sebagai herba untuk merawat pelbagai penyakit. Melalui penemuan sains moden, pegaga terbukti sebagai salah satu tumbuhan herba yang berkhasiat dan amat baik digunakan seperti yang diamalkan oleh orang-orang dahulu, sesuai dengan zaman teknologi yang serba canggih ini.Pegaga boleh dimakan oleh semua peringkat umur termasuk kanak-kanak sama ada sebagai ulam, dimasak atau dibuat jus. Mengikut ceritanya masyarakat India purba makan dua helai daun pegaga sehari untuk awet muda dan kulit yang sihat. Ketika itu mereka juga menggunakan pegaga atau Centella asiatica untuk merawat penyakit kusta, ulser, luka-luka dan batuk kering. Dalam perubahan moden, sejenis sebatian yang dikenali sebagai asiatikosida, diekstrak daripada daun pegaga dan digunakan untuk mengubati penyakit kusta. Pegaga juga dikatakan mujarab mengubati ulser, kerana ciri-ciri antibakteria yang ada padanya. Manakala air pegaga pula dijadikan sebagai minuman ‘penyejuk’ badan bagi masyarakat Cina. Mereka juga percaya pegaga adalah herba serbaguna yang dapat mengubati sistem saraf dan meredakan tekanan perasaan. Ahli perubatan Cina dahulu kala menggunakan pegaga untuk mengubati demam dan selsema. Dalam masyarakat Melayu pula, pegaga telah lama digunakan di kampung-kampung sebagai ulam atau dibuat kerabu. Mengikut kepercayaan orang Melayu juga, pegaga sangat baik untuk wanita lepas bersalin kerana dikatakan mempunyai khasiat untuk menguncupkan rahim. Keseluruhan pokok pegaga termasuk akar dibersihkan, lalu dikisar dengan sedikit ibu garam untuk menjadikan air atau jus pegaga. Amalan ini amat baik diteruskan walaupun selepas pantang, kerana pegaga dapat membersihkan darah, membaiki peredaran darah dan mempunyai kandungan mineral yang tinggi terutama kalsium dan zat besi. Air atau jus pegaga boleh diadun bersama gula merah atau madu untuk memperoleh rasa yang lebih enak. Dalam perubatan tradisional, amalan makan pegaga atau minum jus pegaga dikatakan mujarab untuk membantu masalah insomnia, darah tinggi, lelah (asthma) dan tiada nafsu makan. Selain itu, daun pegaga yang dilumat dapat menghentikan pendarahan pada luka kecil dan mengelakkan jangkitan kuman. Cara ini juga digunakan untuk mengubati kudis dan menghilangkan gatal-gatal kulit. Pegaga juga dikatakan memberi kesan pada beberapa peringkat pembetukan tisu seperti menghilangkan parut, membina kolagen, merangsang pertumbuhan rambut dan kuku serta memperkuat gigi. Pegaga bukan sahaja popular di Asia, tetapi juga diiktiraf oleh masyarakat barat dan Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO). Mereka makan pegaga sebagai herba untuk kecergasan minda seperti meningkatkan daya ingatan dan penumpuan fikiran terutama untuk kanak-kanak. Mereka juga menggelar pegaga sebagai ‘herba ajaib’ kerana dapat membantu peredaran darah dan meningkatkan kesihatan kulit. Di samping mengembalikan kecergasan badan, pegaga juga dikatakan dapat mengubati beberapa penyakit lain seperti rheumatism, sakit tekak, tonsilitis, hepatitis dan juga digelar sebagai “arthritis herbs”, iaitu herba yang mujarab untuk mengubati penyakit arthritis. Pada masa ini pelbagai produk daripada pegaga mudah didapati di pasaran seperti teh herba, kordial dan sebagai campuran kepada herba-herba lain. Salah sebuah syarikat kosmetik terbesar di dunia juga menggunakan ekstrak pegaga dalam pengeluaran alat solek mereka. Pokok pegaga amat mudah ditanam. Biasanya pegaga yang dijual di pasar, dikutip bersama akarnya sekali. Akar-akar pegaga lebihan makan boleh dicucukkan sahaja di dalam pasu atau di mana sahaja pada tempat yang ada sedikit teduhan. Ia akan tumbuh subur serta mudah merebak. Jadikanlah pegaga sebagai salah satu koleksi tanaman ulaman tradisional anda. - Dipetik dari majalah Agromedia Bil. 7/1999. Menurut kajian yang dibuat oleh Natural Product Discovery (NPD), usahasama antara Malaysia dan Massachusette Institute of Technology (MIT USA) telah menjumpai bahawa kandungan yang terdapat dalam pegaga boleh bertindak sebagai agen anti-kanser. Kini pegaga menduduki satu daripada tangga 10 teratas dalam senarai jenis herba yang terlaris di Amerika Syarikat dan Eropah. Pegaga merupakan salah satu herba yang disyorkan oleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) sebagai salah satu daripada spesis tumbuhan ubat yang paling penting perlu diperlihara dan dibiakkan. Menurut kajian yang dijalankan di luar dan dalam negara, pegaga dapat memberi kesan positif terhadap penyakit-penyakit berikut:-
Berita gembira bagi yang lemah tenaga batin, dengan mengamalkan pegaga air atau nama saintifiknya Hydrocotyle Asiatica setiap hari, seseorang itu dapat menguatkan kembali tenaga batinnya. Petua: 7 helai daun pegaga air dikisar bersama dengan 200 ml air. Kemudian, 1 sudu madu lebah asli dimasukkan ke dalam ramuan tadi. Perahkan juga sedikit limau nipis. Amalkan petua ini setiap hari dan rasai keberkesannya. Sumber: Wawasan Pertanian Bilangan 16/2002 |
|
CENDAWAN Cendawan ialah sejenis sayur yang lazat dan berkhasiat. Ia mengandungi pelbagai zat pemakanan yang baik untuk kesihatan. Keistimewaannya: ia mampu mengurangkan kolesterol tubuh dan menghalang pendarahan otak. Cendawan memerlukan bahan organik yang telah reput seperti kayu dan daun sebagai makanan. Ia terdiri daripada dua bahagian iaitu bahagian di atas permukaan media pertumbuhan (substrat) yang dinamakan jisim berbuah dan di dalam substrat iaitu bahagian tampang. Jisim berbuah terdiri daripada tudung yang sedap dimakan dan tangkai. Di bawah permukaan tudung terdapat insang-insang yang menghasilkan biji benih iaitu spora. Bahagian tampang berfungsi untuk menyerap bahan makanan melalui struktur seperti akar yang terdiri daripada miselium iaitu sekumpulan bebenang hifa yang halus. Miselium mengeluarkan enzim yang dapat menghancurkan bahan organik sebelum ia diserap untuk pertumbuhan dan pembiakan. Jenis cendawan yang banyak ditanam di Malaysia pada masa ini ialah cendawan tiram putih (Pleurotus florida), tiram kelabu (P. Sajor-caju), abalon (P. cystidiosus), shitake (Lentinus edodes) dan cendawan telinga kera (Auricularia polytricha). Cendawan abalon, tiram putih dan kelabu yang segar amat popular, diikuti cendawan kering shitake, cendawan butang dalam tin, abalon dan cendawan jerami padi. Dewasa ini terdapat ratusan pengusaha yang menanam cendawan. Antara faktor yang mendorong mereka berbuat demikian ialah cendawan mengandungi khasiat pemakanan dan perubatan, mendapat keuntungan yang tinggi dalam masa yang singkat, bahan sampingan pertanian dan industri yang banyak (hampar kapas, habuk kayu getah dan habuk kelapa sawit) dapat menjimatkan kos substrat dan pasaran cendawan segar yang cerah. Umumnya, mereka terdiri daripada penanam padi, penanam sayur, pengusaha kantin, pesara dan kakitangan kerajaan. Negeri Selangor mempunyai paling ramai penanam cendawan diikuti dengan negeri Kedah, Pahang, Perlis, Johor dan Melaka. Kebanyakan mereka memperoleh teknologi penanaman cendawan daripada agensi kerajaan seperti MARDI dan Jabatan Pertanian (50.40%), negara luar seperti Thailand, Taiwan, Australia dan Jepun (26.48%), buku dan kawan (20.49%) dan universiti tempatan (2.56%). Perantaraan pasaran cendawan segar terdiri daripada pasar tani dan pasar malam bagi pengusaha umum, pengguna institusi (hotel, restoran, pasar raya) dan juga pengeksport. Harga bergantung pada jenis dan kualiti cendawan segar yang dipasarkan. Pada umumnya harga runcit antara RM3.00-RM11.00/kg. Oleh sebab permintaan melebihi bekalan, harga dan import cendawan meningkat dari setahun ke setahun. Contohnya, pada tahun 1996 cendawan segar yang sejuk dan terproses telah dimport sebanyak 25 ribu tan bernilai RM52 juta, berbanding dengan hanya 3 ribu tan bernilai RM22 juta pada tahun 1990. Pada tahun 1993 harga runcit bagi cendawan tiram kelabu dan tiram putih segar di Semenanjung Malaysia masing-masingnya RM7.08/kg dan RM7.33/kg. Harga ini telah meningkat kepada RM7.16/kg dan RM8.11/kg pada tahun 1997. Menurut FAMA, pengeluaran cendawan segar tempatan pada tahun 1989 ialah 17 tan dan pada 1990 berkurangan kepada 15 tan dan dijangka terus berkurangan pada tahun-tahun berikutnya. Pihak institusi merupakan pengguna terbesar komoditi cendawan ini. Jumlah penggunaan setiap bulan bagi cendawan segar, cendawan kering dan cendawan dalam tin, masing-masing ialah 41.79%, 50.55% dan 7.75%. Manakala purata harga belian masing-masing pula ialah RM11.00/kg. RM71.00/kg dan RM2.14/tin. Jumlah cendawan segar yang dibeli oleh pihak institusi dalam masa sebulan ialah 1 501 kg. Jumlah ini terdiri daripada 310 kg. tiram putih dan kelabu, 591 kg. abalon, 17 kg. cendawan jerami padi dan 583 kg. cendawan butang dan shitake. Jumlah pembelian cendawan dalam tin sebulan pula ialah 20 530 kg. (20.52 tan) iaitu 4 060 kg. tiram putih dan kelabu, 3 910 kg. abalon dan 12 560 kg. cendawan butang. Bagi cendawan kering, jumlah permintaan sebulan ialah 2 013,07 kg. Jenis masakan yang dihidangkan dengan menggunakan cendawan bagi restoran dan hotel mengikut keutamaan ialah sayur campuran, masak dengan daging, masak dengan ayam atau itik, masak dengan ikan, sup cendawan dan masak cendawan sahaja. Pada tahun 1990, Malaysia mengimport cendawan segar atau disejukkan hanya 54 tan bernilai RM336 ribu, tetapi meningkat kepada 487 tan bernilai RM2 juta pada tahun 1996. Import cendawan yang diproses juga meningkat kepada 24 ribu tan bernilai RM50 juta pada tahun 1996 berbanding hanyak 3 ribu tan bernilai RM21 juta pada tahun 1990. Memandangkan penggunaan dan pengimportan cendawan yang semakin meningkat dari tahun ke tahun maka pengeluaran cendawan tempatan oleh pengusaha sangatlah cerah. Pengusaha cendawan tempatan yang sedia ada atau yang baru melibatkan diri perlu menggandakan pengeluaran bagi memenuhi permintaan pengguna yang semakin meningkat disamping dapat mengurangkan bil import cendawan oleh Malaysia. - Dipetik dari majalah Agromedia Bil. 7/1999 |
|
ASAM JAWA Khabarnya pokok asam jawa adalah tumbuhan semula jadi benua Afrika. Kini tersebar luas ke serata dunia. Ibu negeri Senegal diberi nama Dakar dalam bahasa tempatan yang bermaksud pokok asam jawa. Pokok ini diperkenalkan ke negara-negara di Asia oleh pedagang Arab. Kini, India ialah negara yang mempunyai ladang asam jawa yang paling ekstensif di dunia. Sebanyak 250 0000 tan asam dihasilkan setiap tahun, 3000 tan daripadanya dieksport ke Eropah dan Amerika Utara. Pokok yang tua boleh mencapai ketinggian sehingga 25 m. Ia boleh hidup lama dan masih mampu mengeluarkan hasil walaupun telah berusia puluhan tahun. Batang utama pokoknya pendek. Dahan dan cabang pokok terbuka luas. Dahan pokok amat kuat dan tahan tiupan angin kencang. Kanopi pokok berbentuk seperti kubah yang bulat melebar. Tahan kemarau dan mudah hidup di mana-mana sama ada pada tanah yang subur atau tanah bermasalah. Sesuai dijadikan pokok teduhan. Amat menarik jika ditanam sebagai penghias di bahu jalan. Daunnya berwarna hijau terang, panjangnya 10-15 cm daripada jenis pinat dengan anak daun berbentuk bujur sebanyak 10-20 pasang. Daunnya sentiasa menghijau, tetapi apabila cuaca terlalu panas daun-daun ini akan gugur. Daun ini bertangkup pada waktu malam. Bunga asam jawa kecil, berwarna kuning air dan tumbuh di cabang. Kelopak bunga berwarna merah jambu. Ia akan gugur apabila bunga mengembang. Bunga akan mengeluarkan lenggai yang panjang, melengkung sedikit, permukaannya cengkik dan mengelembung beralun yang menunjukkan ada biji benih yang terkandung di dalamnya. Warnanya coklat karat. Apabila matang, lenggai menjadi rapuh dan mudah terbuka. Apabila merekah, nampak isinya (pulpa) berwarna coklat gelap dan biji berwarna coklat kehitam-hitaman, keras dan berkilat. Hampir setengah daripada berat lenggai terdiri daripada pulpa yang rasanya masam. Pulpa ini mengandungi gula (30-40%) dan asid organik seperti asid sitrik, tartarik, asitik dan askorbik (Vitamin C). Pulpa ini juga merupakan sumber bahan makanan yang kaya dengan vitamin dan mineral terutamanya kalsium. Walaupun mengandungi banyak gula, pulpanya tetap masam. Mudah dibiak, hasilnya banyak Pokok ini mudah dibiakkan sama ada menggunakan biji benih atau secara tampang. Bijinya tahan lama dan mudah bercambah. Apabila ditanam dengan biji, ia mula berbuah selepas 6-8 tahun manakala yang ditanam secara tampang akan berbuah selepas 3-4 tahun ditanam. Tangkai buah asam jawa sangat kuat. Di India, biasanya buah dibiarkan masak di atas pokok hinggalah kandungan airnya berkurangan sebanyak 20%. Bagi pasaran segar, buah dipetik dengan menggunting tangkainya supaya lenggai tidak rosak. Dahan digoncang supaya buah yang masak gugur dan dikutip. Pokok yang matang boleh menghasilkan 150-200 kg buah sepokok setahun atau lebih kurang 12-16 tan sehektar (30-55%) pulpa, 11-30% kulit dan gentian dan 33-40% biji. Enak rasa sebagai perisa Buah asam jawa boleh dimakan segar. Biasanya ia dijadikan jus yang dicampur air gula sebagai minuman segar, terutamanya di kawasan tropika. Kini jus asam jawa telahpun dibotolkan dan mudah didapati secara runcit. Selain itu, asam jawa juga merupakan bahan perisa asas dalam pelbagai jenis masakan/makanan seperti kari, pelbagai jenis acar, pembuatan sos, bahan awet dan lain-lain lagi. Mudah didapati di pasaran dalam bentuk pulpa, berbiji atau tanpa biji yang dibungkus. Peranan asam jawa dalam masakan memang penting dari zaman nenek moyang hinggalah kini, hinggakan terdapat pepatah Melayu yang berbunyi ‘garam di laut asam di darat, dalam periuk bertemu jua’. Pepatah ini menunjukkan betapa pentingnya peranan asam dalam masakan. Di pantai timur Malaysia khususnya, asam jawa diproses menjadi sejenis pencuci mulut. Asam jawa disalut dengan gula pasir dan dibalut seperti gula-gula. Enak rasanya. Di negara Amerika Selatan, asam jawa diproses untuk dijadikan bebola manisan, minuman berkarbonat, sirap, jeli, jem, ais krim, bahan awet dan wain. Di Thailand pula, biji asam dikisar untuk dicampurkan ke dalam serbuk kopi. Penyembuh yang mujarab Kegunaan asam jawa dari segi perubatan tidak boleh dikira banyaknya. Dari segi komersial, asam jawa dijadikan asas bahan penyejuk dalam ubat demam dan sebagai julap bagi mengatasi masalah perut kembung. Sama ada dimakan begitu sahaja atau dicampur dengan jus limau, madu atau susu, asam jawa amat berkesan dalam mengatasi masalah kehadaman, penyakit hempedu dan kekurangan vitamin C (scurvy). Sudah menjadi kelaziman, asam jawa digunakan sebagai sapuan untuk mengurangkan kesakitan akibat keradangan. Ia juga digunakan untuk berkumur-kumur bagi mengurangkan sakit tekak. Apabila sedikit garam dicampur ke dalam air asam, ia boleh digunakan sebagai sapuan bagi melegakan sakit sendi. Daun asam jawa sama ada yang kering atau yang telah direbut boleh digunakan untuk merawat bisul, bengkak sendi dan terseliuh. Losyen atau ekstrak daunnya pula boleh digunakan bagi merawat sakit mata, sebagai antiseptik, merawat cirit-birit, jaundis, sakit kulit dan buasir. Kulit pokok asam jawa, jika digoreng dengan garam dan dikisar lumat boleh digunakan sebagai penawar ketakcernaan dan kolik. Air rebusannya digunakan dalam kes radang gusi, lelah dan sakit mata. Losyennya boleh digunakan pada kudis dan ruam ulat bulu. Tepung daripada biji asam digunakan untuk merawat bisul. Pelbagai fungsi, nilainya amat bererti Di Afrika Barat infusi (air seduhan) lenggai asam jawa digunakan dalam pewarna untuk mewarna kulit kambing. Pulpanya pula digunakan sebagai bahan ‘fixative’ bersama-sama kunyit atau annato dalam pewarna (dye). Apabila pulpa ini dicampur air masin, ia amat baik digunakan untuk mencuci dan mengilatkan barangan perak, tembaga dan loyang. Daun asam jawa boleh dijadikan makanan kepada ternakan lembu, kambing dan ulat sutera. Manakala daun dan bunga boleh dijadikan ‘mordant’ kepada bahan pewarna. Di Selatan India, bunga asam jawa adalah sumber madu yang baik dan madu tersebut berwarna kuning keemas-emasan. Tepung biji asam digunakan untuk merawat kapas dan jut dalam industri tekstil di India. Dalam industri yang lain pula tepung asam jawa digunakan dalam membuat perekat kertas, perawatan belulang, pembuatan plastik, gam kayu, penstabil batu-bata, bahan pengikat bagi bahan penyata habuk papan dan pemadat bahan letupan. Biji asam juga menghasilkan sejenis minyak yang berwarna ambar (kuning jingga) yang digunakan sebagai “varnish” dan pengilat cat. Kayu pokok asam jawa daripada jenis kayu keras, berat, kuat, tahan lama dan rintang terhadap serangan perosak. Digunakan untuk membuat perabut rumah, panel dinding, roda, gear untuk kilang, pembajak, dinding sampan, pemegang pisau dan alat-alat lain, anak lesung penumbuk beras dan lain-lain lagi. Selain itu, kayu juga boleh digunakan sebagai bahan bakar. Abu kayu yang terbakar boleh digunakan bagi merawat dan menanggalkan bulu daripada kulit kambing. Dahan/cabang atau akar pokok boleh digayakan untuk dijadikan tongkat (untuk mereka yang melebihi 40 tahun) - Dipetik dari majalah Agromedia Bil. 7/1999. |
